استخراج و شناسایی ترکیب‌های شیمیایی موجود در اسانس زیرگونه‌های مختلف گیاه Ziziphora clinopodioides Lam. در رویشگاه‌های مختلف در ایران

جنس Ziziphora متعلق به خانواده نعنا، شامل 4 گونه (Z. persica Bunge.، Z. capitata L.، Z. tenuior L. و Z. clinopodioides Lam.)، پراکندگی وسیعی در ایران دارد. گونه Z. clinopodioides L. با نام فارسی کاکوتی کوهی منبع غنی از روغن اسانسی است. در این تحقیق بخش‌های هوایی پنج زیرگونه از گونه Z. clinopodioides Lam. از نقاط مختلف جمع‌آوری گردیدند. پس از خشک کردن گیاه، اسانس‌گیری از آن با روش تقطیر با آب صورت گرفت. جداسازی و شناسایی ترکیب‌های موجود در اسانس توسط کروماتوگرافی گازی (GC) و کروماتوگراف گازی متصل به طیف‌سنج جرمی (GC/MS) انجام شد. از نظر کمّی و کیفی اسانس زیرگونه‌های مختلف، با یکدیگر متفاوت هستند. در اسانس زیرگونه rigida جمع‌آوری شده از ارومیه و فارس‌ 15 و 19 ترکیب شناسایی شد؛ ترکیب شاخص در هر دو پولگون به‌ترتیب با 8/46% و 1/36% بود. در اسانس زیرگونه‌های filicaulis از ارسباران، bungeana از تبریز و ronnigeri از ارومیه به‌ترتیب 15، 18 و 19 ترکیب شناسایی شد که پولگون، به‌ترتیب با 46%، 23% و 52% ترکیب شاخص بود. در اسانس زیرگونه pseudodasyantha جمع‌آوری شده از قزوین نرسیده به زشک و قزوین به‌ترتیب 14 و 16 ترکیب شناسایی شد. در گیاه اول پولگون (8/49%) و در گیاه دوم لیمونن (29%) ترکیب‌های شاخص هستند. در اسانس زیرگونه مذکور از دو منطقه گرمابدره و شهرستانک به‌ترتیب 18 و 16 ترکیب شناسایی شد. ترکیب‌های شاخص گاما-ترپینن (1/16%) در زیرگونه مربوط به گرمابدره و 1،8-سینئول (4/32%) در زیرگونه مربوط به شهرستانک می‌باشند.